Po obu stronach zwrotnika Raka.

Żar lejący się z nieba, jak okiem sięgnąć morze piasków i karawana zmierzająca do majaczącej gdzieś na horyzoncie oazy – taki obraz wywołuje najczęściej słowo Sahara.

Sahara jest największą pustynią świata o powierzchni 9 064 300 km², obejmującą swoim zasięgiem obszar jedenastu państw afrykańskich. Jej północną granicę wyznaczają góry Atlas i Morze Śródziemne, na zachodzie Ocean Atlantycki, na wschodzie Morze Czerwone, a na południu należące do Sudanu sawanny Sahelu.

Często Sahara kojarzy nam się wyłącznie z bezkresem piasków ciągnących się bez końca, jednak w rzeczywistości piasek pokrywa zaledwie 1/5 część jej powierzchni. Na tym obszarze tworzą się liczne wydmy przybierające różne kształty i ciągle zmieniające się pod wpływem wiatru. Palące promienie słońca i suche wiatry wygładzają wierzchołki i ściany wydm, powodując tworzenie się w nich licznych bruzd i korytarzy. Te rozległe piaszczyste połacie nazywane są ergami. Przeważająca część powierzchni Sahary to jednak nie piaski, lecz olbrzymie płaskowyże pokryte zwietrzałymi skałami tworzące skalistą pustynię zwaną hamadą oraz kamieniste równiny.

Sahara – jak mówi jej arabska nazwa – oznacza pustynie w liczbie mnogiej. Pod tą nazwą kryje się wiele innych obszarów pustynnych, często pozbawionych życia, jak np. Tenere, czyli „Ziemia Strachu”, położona na wschodzie lub „Pustynia Pragnienia”, znajdująca się w płd.-zach. Algierii i płn.-zach. Mali. Położenie Sahary jest niższe niż pozostałych obszarów kontynentu Afryki – pustynia leży na wysokości od 180 do 360 m n.p.m., a najwyższe jej wzniesienia to góry Ahaggar w Algierii i Tibesti w Czadzie. Surowy klimat panujący na tej największej pustyni świata powoduje, że życie przybiera tu zupełnie inne formy, a rośliny i zwierzęta, aby przetrwać, muszą się odpowiednio przystosować. Do najbardziej niekorzystnych warunków zaliczyć należy wysokie temperatury przekraczające 40o w ciągu dnia i często osiągające wartość najwyższą na świecie; znaczna jest także różnica temperatur między dniem i nocą (dochodząca nawet do 45oC). Ponadto nieustannie wiejące wiatry unoszące piasek powodują powstawanie gwałtownych burz piaskowych, które mogą osiągać prędkość 50 km/godz. i trwać nawet przez 70 dni w roku.

Sahara to także obszar prawie pozbawiony deszczu – roczna suma opadów wynosi tu średnio mniej niż 2,5 cm, są lata kiedy deszcz nie pojawia się w ogóle. Tylko na skrajnych obszarach Sahary odnotowuje się bardziej regularne opady deszczu – na północy podczas zimy i na południu trochę opadów występujących w lecie, które jednak zbyt szybko wyparowują i nie mogą dostatecznie nawodnić gruntu. Według dowodów zgromadzonych przez uczonych można ustalić, że przed III w. p.n.e. klimat Sahary był znacznie łagodniejszy, a żyzne gleby dawały pożywienie licznym zwierzętom. Zmiany klimatyczne na przestrzeni wieków w coraz większym stopniu czyniły z tego obszaru pustynię, na której mogą żyć tylko najbardziej przystosowane osobniki.

Ze zwierząt występują myszoskoczki, lisy pustynne, skorpiony, w górach spotyka się dzikie owce. Oprócz tego najbardziej popularnym i znanym zwierzęciem pustyni jest wielbłąd jednogarbny, bardzo wytrzymały na wysoką temperaturę i brak wody, w związku z tym wykorzystywany jest jako zwierzę juczne w karawanach. Z roślin gdzieniegdzie daje się zauważyć suchorosty, trawy, niektóre gatunki komosowate i złożone, czyli rośliny mniej wymagające. Jednak na tych bezkresach, nieprzyjaznych dla życia, w morzu piasków i skał, kwitnie bujne życie. I to nie jest bajka, chociaż niekiedy bywają to wytwory naszej wyobraźni, czyli miraże. Takimi miejscami są nielicznie występujące na Saharze oazy, czyli tereny, w których biją podziemne źródła, dając życiodajną wodę tak spragnionym w tej części kontynentu roślinom, zwierzętom i wędrującym karawanom. W takich oazach rosną soczyste palmy daktylowe, tamaryszki, eukaliptusy. Do najbardziej znanych oaz należą Uargla, Tuggurt, El Golèa i Tolga. Ilość występujących w tych oazach soczystych, smakowitych daktyli pozwala nawet na ich eksport, co jest poważnym źródłem dochodu.

Sahara więc to nie tylko piaski, ale także eksploatowane obecnie bogate złoża ropy i gazu ziemnego oraz pokaźne zasoby rud żelaza, miedzi, cynku i ołowiu. Wykorzystanie w pełni tych bogactw naturalnych pozwoli w przyszłości na zmianę oblicza tego ogromnego obszaru ziemi i uczynienie go bardziej dostępnym i przyjaznym wszelkiemu istnieniu.