Kreta, największa spośród tysięcy wysp greckich i piątą co do wielkości w basenie Morza Śródziemnego, jej pięknem zachwycał się najsłynniejszy poeta grecki – Homer:
 |
| Moni Chryssoskalitis- wzniesiony na skalistym cyplu klasztor Matki Boskiej od Złotych Stopni |
Kreta zachwyca swą różnorodnością – dzikie i niedostępnych pasma górskie doskonale współgrają z błękitem krystalicznie czystego morza. Krajobraz wyspy tworzą skaliste wybrzeża przeplatające się z rajskimi plażami Balos, Falassarna, Elafonissi czy leżąca 15 minut spacerem od niej Plaża Cedrowa, oraz porośnięte tropikalną roślinnością plaże Preveli i Vai. Lato na wyspie jest gorące i suche. W rejonach górskich opady są dużo wyższe niż w reszcie wyspy, szczyty często pokrywa śnieg (od listopada do maja). Roślinność jest skąpa, bujniej rozwija się w wilgotniejszych rejonach.
 |
| Kreta- bajeczna plaża Elafonissi, błękit wody i różowy piasek |
Na wyspie przeplata się nowoczesność i tradycja. Wielkie kompleksy turystyczne, szczególnie wzdłuż północnego wybrzeża wyspy i wspaniałe, kultywujące kreteńską tradycję wioski jak np. Fodele (miejsce urodzenia El Greco), Milia (odrestaurowana, tradycyjna kreteńska wioska położona w górach), Elos (znane z corocznego święto kasztana) czy Anogia współistnieją tworząc wyjątkowy charakter wyspy, sprzyjający wypoczynkowi jaki i zwiedzaniu. Gdy opuścimy główne drogi możemy zobaczyć wioski gdzie, czas zatrzymał się wiele lat temu. Na wyspie napotykamy również świadectwa niezwykłej i bogatej cywilizacji minojskiej: Knossos, Fajstos, Gortyna, Malia, czy Kato Zakros, czy miejsca świadczące o bohaterstwie Kreteńczyków – jak np. Klasztor Moni Arkadi.
Kreta powstała z wypiętrzających się podwodnych łańcuchów górskich, 15 milionów lat temu była częścią Europy kontynentalnej. Wyspa jest w ciągłym ruchu, obecnie przesuwa się na południe z prędkością ok. centymetra na ćwierć wieku. Ruch lądu odbywa się również w pionie, zachodnia część wyspy unosi się, podczas gdy wschodnia zanurza się w głąb. Różnice te są liczone już w metrach i starożytne porty na zachodzie, dziś leżą na skałach (np. port w Falasarnie), a porty na wschodzie na dnie morskim (np. Olaus).
MINOJCZYCY I ICH DZIEJE
Ojczyzną najstarszej z wielkich cywilizacji świata greckiego jest Kreta. Zanim w Grecji pojawili się Grecy, ponad tysiąc lat przed powstaniem w Atenach Partenonu, niemal dwa tysiące lat przed Cezarem, Kreteńczycy wznosili pałace, które swym rozmachem i rozwiązaniami technicznymi wprawiają nas ciągle w zachwyt.
Z mitów greckich znamy postać Minosa, legendarnego władcy Knossos. Na jego rozkaz Ateńczyk Dedal wzniósł słynny labirynt, wielką budowlę o tak powikłanym planie, że opuszczenie jej było niemożliwe. Jedynym mieszkańcem labiryntu był Minotaur, syn Minosa- pół człowiek, pół byk. Wedle mitu co dziewięć lat mieszkańcy odległych Aten, które znalazły się pod władaniem potężnego króla Knossos, składali ofiarę- siedem dziewcząt i siedmiu młodzieńców, których pożerał mieszkający w labiryncie potwór. Od daniny uwolnił Ateńczyków Tezeusz. Z pomocą zakochanej w nim Ariadny, która wskazała mu sposób opuszczenia labiryntu (nić Ariadny), po zabiciu Minotaura bezpiecznie wydostał się na zewnątrz.
O Minosie wspominają również dwaj wielcy greccy historycy żyjący w V w.p.n.e., Herodot i Tukidydes, uznając go za pierwszego w historii władcę, który dzięki silnej flocie zdobył panowanie na morzu.
ODKRYCIA EVANSA
Aż do początku XX w. nasza wiedza o królestwie Minosa niewiele wykraczała poza przytoczone wyżej informacje, sytuując Kretę w sferze mitu aniżeli historii. Zmianę przyniosło odkrycie przez Arthura Johna Evansa pałacu w Knossos. Bez wahania uznał on budowlę wzniesioną w drugiej połowie II tysiąclecia p.n.e. za pałac Minosa i nadał nieznanej dotąd cywilizacji nazwę minojska. Znaleziska z Knossos potwierdzały tradycję mityczną. Obszerny, złożony z setek pomieszczeń pałac przywoływał skojarzenia z labiryntem. Wizerunki byka na malowidłach ściennych i pieczęciach sugerowały związek z Minotaurem.
Dalsze odkrycia, zwłaszcza pałaców w Fajstos, Kato Zakro i Mallii, a następnie zespołów w Chanii, Palaikastro i Archanes, wzbogaciły wiedzę o Krecie minojskiej. Dzisiaj wiemy o niej znacznie więcej niż Evans, którego śmiałe interpretacje i rekonstrukcje na długo utrwaliły wyidealizowany obraz Krety- kraju, gdzie w zaciszu pałaców wyposażonych w łazienki i baseny, wiedziono żywot wolny od trosk i wojen.
PAŁAC W KNOSSOS
