EŁK – stolica Mazur i diecezji ełckiej z katedrą pw. Przemienienia Pańskiego-sanktuarium diecezjalne Matki Bożej Fatimskiej.
Pierwsza wzmianka o staropruskiej osadzie Łek pochodzi z 1254. Stolica pruskich Mazurów została zdobyta i skolonizowana w XIV i XV w. przez Krzyżaków. Komtur Ulryk von Jungingen rozpoczął w 1390 budowę zamku na wysepce na Jez. Ełckim. Zakończył ją wielki mistrz Paweł Russdorf, który w 1425 nadał E. prawa miejskie. Ponowna lokacja na prawie chełmińskim nastąpiła w 1560. Katolicki kościół parafialny jest wzmiankowany w 1472. Po 1525 cała ziemia krzyżacka przeszła na protestantyzm. Biskup pomezański Paweł Speratus ustanowił w E. dekanat, którego pierwszym superintendentem został Jan Małecki. Jego zasługą było utworzenie jednej z pierwszych w Prusach polskiej drukami oraz polskiej szkoły średniej o bardzo wysokim poziomie nauczania. Kolejni superintendenci bronili w następnych stuleciach polskości Mazur, poddanych zwłaszcza w XIX w. wzmożonej akcji germanizacyjnej. W 1923 powstał w Ełku Związek Mazurów. Miasto wielokrotnie niszczyły pożary, wojny, klęski i zarazy. Pozostającymi w diasporze katolikami opiekował się doraźnie wikary ze Świętej Lipki. Biskup Józef Geritz ustanowił 12 maja 1853 w E. placówkę duszpasterską, a 15 października 1854 kanonik Franz Thiedig poświęcił kaplicę. Parafię katolicką utworzono 31 marca 1871. W 1893 rozpoczęto budowę kościoła parafialnego. Na przełomie stuleci w powiecie ełckim wśród 56 538 mieszkańców było 1078 katolików, z których połowa mieszkała w E. Konsekracji neogotyckiego kościoła pw. Przemienienia Pańskiego i apostoła Prus św. Wojciecha BiM dokonał 19 sierpnia 1903 bp Edward Herrmann. Dziś katolicy stanowią większość wśród mieszkańców miasta.
W 1990 z Fatimy sprowadzono figurę Matki Boskiej, którą ukoronował 6 czerwca 1991 w Olsztynie Ojciec Święty Jan Paweł II. Po utworzeniu diecezji ełckiej, w dawnym kościele podniesionym 25 marca 1992 do godności katedry, umieszczono relikwie św. Wojciecha. Odtąd 23 kwietnia z kościoła Najświętszego Serca Pana Jezusa wyrusza do katedry uroczysta procesja, w której niesiona jest figura z relikwiami św. Wojciecha. W pierwsze soboty miesiąca od 13 maja do 13 października odbywają się Czuwania fatimskie. Wobec szybko rozwijającego się kultu Matki Bożej Fatimskiej, biskup ełcki Wojciech Ziemba ustanowił 13 maja 1994 przy katedrze diecezjalne sanktuarium MB Fatimskiej. Uroczystości odpustowe przypadają na dni: św. Wojciecha (23 kwietnia), Przemienienia Pańskiego (6 sierpnia) oraz MB Fatimskiej (13 maja).