CZERNA – klasztor Karmelitów Bosych wraz z kościołem pw. św. Eliasza, położony w archidiecezji krakowskiej, około 5 km na północ od Krzeszowic. Ośrodek kultu maryjnego i św. Rafała Kalinowskiego.
Znajdujący się tutaj kompleks klasztorny rozmieszczony jest na dwóch sąsiadujących wzgórzach: czerneńskim i siedleckim, między którymi rozciąga się dolina Eliaszówki. Przez ponad 170 lat (od 1671) obydwa wzgórza połączone były mostem zwanym:
Diabelskim Mostem, Diabelskim Grzbietem lub Anielskim Mostem. Obecnie istnieją jedynie skrajne jego części.
W latach 1657-1805 cały ten obszar tworzył teren tzw. wielkiej klauzury. Klasztor był wtedy eremem, a kościół zarezerwowany był jedynie dla pustelników. Dopiero w 1805, kiedy klauzura papieska została zniesiona, kościół został udostępniony dla wiernych, a ojcowie karmelici zajęli się pracą duszpasterską.
W Czernej szczególną czcią otoczony jest słynący łaskami obraz Matki Bożej Szkaplerznej. Obecny wizerunek, znajdujący się w lewym ramieniu transeptu kościoła, stanowi kopię znajdującego się tu wcześniej obrazu Matki Bożej Śnieżnej. Różni się on od swego pierwowzoru domalowanym w dłoni Maryi szkaplerzem (symbol karmelu) oraz siedmioramienną gwiazdą na prawym ramieniu. Obraz pochodzi z połowy XVII w. i wykonany został prawdopodobnie przez Pawła Gołembiowskiego.
W okresie, kiedy klasztor był eremem, jedynie sami ojcowie karmelici otaczali czcią obraz. Dopiero po zniesieniu klauzury Czerna stała się ośrodkiem intensywnego życia religijnego oraz miejscem kultu maryjnego. Początkowo do MB Czerneńskiej pielgrzymowali mieszkańcy okolicznych wsi: Paczółtowic, Rudawy czy Nowej Góry. Z biegiem czasu zasięg oddziaływania sanktuarium stopniowo się zwiększał. Obecnie można tu spotkać pielgrzymów z Chrzanowa, Olkusza, Krakowa, Oświęcimia, Bielska-Białej, a nawet z Warszawy i Gdańska. Odnotowano również pielgrzymki z zagranicy (z Włoch, Francji, Indii, Ukrainy, Kanady). Dowodem otrzymanych łask są liczne wota. Pierwsze pisemne wzmianki o niezwykłych uzdrowieniach, nawróceniach i powołaniach pochodzą z końca XIX w. Kolejne pojawiały się przez cały wiek XX aż do dnia dzisiejszego.
Z okazji Milenium Chrztu Polski w 1966 klasztor zyskał rangę sanktuarium i został włączony w poczet sanktuariów maryjnych Polski. Uwieńczeniem kultu Matki Bożej Szkaplerznej była koronacja obrazu na prawie papieskim, której 17 lipca 1988 dokonał metropolita krakowski kard. Franciszek Macharski.
Klasztor w Cz. posiada rangę podwójnego sanktuarium. Obok czczonego obrazu Matki Bożej Szkaplerznej z klasztorem niezwykle mocno związana jest postać św. Rafała Kalinowskiego – „męczennika sprawy narodowej”. W 1983 poświęcona została kaplica św. O. Rafała, w której oprócz wizerunku świętego znajduje się również trumna z jego prochami. Beatyfikacja (1983), a później kanonizacja (1991) Rafała Kalinowskiego niewątpliwie miała wpływ na rozwój ruchu pielgrzymkowego do Czernej. Obecnie do sanktuarium przybywa rocznie około 30 tys. osób, z czego najwięcej gromadzi główna uroczystość odpustowa Matki Bożej Szkaplerznej 16 lipca. Pozostałe uroczystości to odpusty w św. Józefa Oblubieńca (19 marca), św. Eliasza (niedziela po 20 lipca), św. Rafała Kalinowskiego (niedziela po 20 listopada).