CHEŁMNO – miasto położone w diecezji toruńskiej, nad Wisłą, 42 km na północ od Torunia. Sanktuarium Matki Boskiej Bolesnej.
Chełmno uzyskało prawa miejskie w XIII w. W owym czasie stanowiło główny ośrodek Krzyżaków. W okresie XVI-XVII w. było własnością biskupów chełmińskich. Gotycki kościół pw. Wniebowzięcia NMP pochodzi z okresu XIII-XIV w. W 1560 dobudowano tu kaplicę w stylu renesansowym. W jej ołtarzu znajduje się obraz Matki Bożej Bolesnej nazywany Chełmińską Pietą, namalowany na drewnie dębowym. Ufundowany w 1656, powstał na wzór pierwszego obrazu, który uległ zniszczeniu w czasie „potopu szwedzkiego”. Był kilkakrotnie przemalowywany, restaurowany, jego format uległ zmniejszeniu, przez co m.in. odcięto stopy Chrystusa. Uznaje się, że pierwotny wizerunek pochodził z XIV w. i znajdował się w kapliczce nad Bramą Grubińską (Grudziądzką). W 1649 obraz przeniesiono do fary z obawy o jego bezpieczeństwo w związku z nasileniem luteranizmu. O początkach kultu informują nas jedynie ludowe przekazy. Według nich obraz wisiał kiedyś w domu ubogiej rodziny na przedmieściach Chełmna. Często modlono się do niego w intencji syna, który był niewidomy. Gdy pewnej nocy chłopcu przyśniła się Matka Boska i obiecała odzyskanie wzroku, nikt nie wierzył w prawdziwość przepowiedni. Pewnego dnia, gdy chłopiec pasł kozę, pociągnęła go ona aż pod Bramę Grubińską. Zmęczony chłopiec usiadł i – znalazłszy gniazdo trzmiele -zjadł cały znajdujący się tam miód. Wtedy z gniazda niespodziewanie wypłynęła źródlana woda. Chłopiec przypomniał sobie sen i wg wskazówek Matki Boskiej przetarł wodą oczy. W ten sposób odzyskał wzrok. W tym samym czasie dom chłopca zaczął płonąć. Wszyscy obawiali się przede wszystkim o obraz. Ujrzeli jednak, że wznosi się on i przesuwa w kierunku miasta. Zatrzymał się przy Bramie Grubińskiej. Wszelkie próby przenoszenia obrazu do kościoła nie dawały rezultatu, bo cudownie powracał na miejsce koło bramy. Dlatego tu urządzono mu kapliczkę.
Już wtedy, gdy obraz znajdował się w bramie, przybywali do niego liczni pielgrzymi. W 1653 złożono tu 109 wotów jako dowody wdzięczności za doznane łaski. W 1685 ze stopionych wotów wykonano sukienkę, którą przyozdobiono obraz.
W 1717 papież Klemens XI nadał sanktuarium odpusty. W uznaniu szczególnego kultu otaczającego wizerunek, 22 maja 1754 biskup sufragan Fabian Franciszek Pląskowski dokonał aktu koronacji obrazu. O rozmiarze kultu świadczą liczne publikacje na temat obrazu oraz jego kopie w innych kościołach, m.in. w Toruniu, Świeciu, Chełmży, Grucznie, Nawrze. Główne uroczystości religijne przypadają na święto Nawiedzenia NMP i Wniebowzięcia NMP. 1 i 2 lipca liczne nabożeństwa odprawiane są w kościele, kaplicy w Bramie Grudziądzkiej i przy studni. Kiedyś na uroczystości odpustowe przybywało nawet do 20 tys. wiernych, czasem z bardzo daleka. Kult wizerunku Matki Bożej Chełmińskiej jest żywy do dzisiaj, choć ma mniejszy zasięg. Dziś przybywa tu kilka tysięcy pielgrzymów z bliższych okolic. Po głównych uroczystościach I i 2 lipca w następne dni mają miejsce regionalne dni pielgrzymkowe: 3 lipca – pielgrzymka niewidomych (ok. 500 osób), 4 lipca – pielgrzymka 111 Zakonu św. Franciszka (ok. 200 osób), 6 lipca – pielgrzymka chorych (ok. 1000 osób), 7 lipca – pielgrzymka ministrantów i lektorów (ok. 100 osób). Wierni piją cudowną wodę i zabierają ją do domów.
W sanktuarium rozwija się także kult św. Walentego, który gromadzi tysiące wiernych w czasie odpustu.