Nałęczów – zabytki
Miasto (ok. 5000 mieszk.), siedziba urzędu gminy, położone na obszarze Płaskowyżu Nałęczowskiego w miejscu o bardzo urozmaiconej rzeźbie terenu przeciętego dolinami rzek Bystrej i Bochotniczanki oraz licznymi wąwozami. Ośrodek uzdrowiskowy i klimatyczny zwłaszcza dla osób ze schorzeniami układu krążenia, po zawałach serca i operacjach kardiologicznych. Liczne ośrodki uzdrowiskowe, wypoczynkowe, kardiologiczny szpital uzdrowiskowy, zakład przyrodoleczniczy. Złoża borowiny, źródła mineralne (m.in. wodorowęglanowo-wapniowe, żelaziste). Na głęb. ok. 2000 m nie wykorzystywane jeszcze źródła termalne. Rozlewnia wody mineralnej „Nałęczowianka”.
Zachował się układ urbanistyczny ukształtowany w 2 poł. XIX w. Centralne miejsce zajmuje starannie utrzymany park uzdrowiskowy. W parku wspomniany już murowany pałac, z przeł. XVI i XVII w., przebudowany w 1771 r. wg proj. Franciszka Ferdynanda Naxa i w 1879 r. przez Karola Kozłowskiego. W kartuszu nad półkolistym tympanonem herby Pilawa i Nałęcz. Na piętrze Sala Balowa jest przykładem dwóch stylów: baroku i klasycyzmu. Ma bogatą dekorację i odznacza się wspaniałą akustyką. Zachowały się także Sala Portretowa i Sala Zielona. W salach na parterze kawiarnia i Muzeum Bolesława Prusa, z nową ekspozycją z 1997 r. Jest biurko pisarza, osobiste pamiątki po nim i rodzinie, listy, fotografie. Na ścianie pałacu tablica upamiętniająca Prusa, a przed pałacem pomnik pisarza wg proj. Anny Ślesińskiej, odsłonięty w 1966 r. W parku także zespół budynków uzdrowiskowych: „Stary Pałac”, sanatorium, zakład wodoleczniczy, łazienki, współczesna pijalnia wód mineralnych z palmiarnią. Domek Biskupi, Domek Gotycki, Domek Grecki – murowane wzniesione w końcu XVIII i w XIX w., przebudowywane. W parku także pomniki i rzeźby: Stefana Żeromskiego z 1929 r. proj. Jana Koszczyc-Witkiewicza i Antoniego Żurakowskiego, „Panny Nałęczowskie” prof. Adama Smolany, „Elf’ na Wyspie Miłości. Kościół paraf. św. Jana Chrzciciela, murowany, wzniesiony 1730-72. Rozbudowany 1956-59 (dobudowa naw bocznych i wieży). Wewnątrz nagrobek Marianny z Potockich Małachowskiej (zm. 1772 r.) wykonany w warsztacie Sebastiana Zeisla. W zwieńczeniu jej portret i herb Potockich – Pilawa. Późnobarokowa ambona z 2 poł. XVIII w. z herbami Pilawa i Nałęcz oraz panopliami. Ołtarz główny z przeł. XIX i XX w. Tablica fundacji Ewy Szelburg i Józefa Zaremby poświęcona ich dziecku, ofierze hitlerowskiego nalotu we Lwowie w 1939 r. Cmentarz przykościelny z grobami osób związanych z Nałęczowem, opisywany przez Bolesława Prusa, Stefana Żeromskiego i Ewę Szelburg-Zarembinę. Pochowani są tu wskrzesiciele uzdrowiska, lekarze: Fortunat Nowicki, Konrad Chmielewski, Wacław Lasocki, ostatni właściciel Nałęczowa Michał Górski, Oktawia Żeromska, Michał Elwiro Andriolli – malarz i rysownik, ilustrator m.in. „Pana Tadeusza”, pisarka Ewa Szelburg-Zarembina, Krystyn Henryk Wiercieński – artysta malarz i znakomity portrecista. Na grobie Wernickich, właścicieli pobliskich Czesławie, wartościowa rzeźba z białego marmuru karraryjskiego przedstawiająca Michała Archanioła oczekującego w zadumie na Sąd Ostateczny wyrzeźbiona przez Emilio Zocchi w 1904 r. Są groby sybiraków, którzy osiedli w Nałęczowie po powrocie z zesłania. Mogiły zbiorowe upamiętniają powstańców 1863 r., zakładników zamordowanych przez hitlerowców w 1942 r. w Nałęczowie i w 1943 r. w Czesławicach. Pomnik z 1996 r. upamiętnia zbiorową mogiłę partyzantów z oddziału Tadeusza Orłowskiego „Szatana” poległych 19 maja 1945 r. po nieudanej próbie ataku na posterunek MO w Nałęczowie.